2. Omgrep

Då eg observerte presten i Tyskland snakka, han av og til om supervisjon. I starten trudde eg at han snakka om at nokon kom for å observere arbeidet til ein prest. Det var slik eg kjente det frå praksis i studietida. Etter kvart fann eg ut at det han snakka om, ikkje var det, men det som vi kjenner som ABV – Arbeidsvegleiing.

Ein må vite kva ein legg i orda når ein bruker dei. Dette gjeld spesielt viktige omgrep. For å unngå misforståingar og feilinterpretasjonar skal dette kapitlet ta for seg nokre viktige omgrep i denne avhandlinga og korleis dei blir forstått her. Dette er spesielt viktig sidan dette er den første avhandlinga mi på norsk med eit visst omfang og sidan eg har mykje av utdanninga mi frå andre land enn Noreg. At omgrep skal forståast slik som det blir skissert i det følgjande, tyder ikkje at det er slik dei må forståast, men berre at det er slik eg ynskjer å bruke dei i denne avhandlinga.

2.1 Prestebilete

Eit bilete gjengir eit eller fleire bestemte objekt i ein bestemt situasjon. Kva ein ser i eit bilete er avhengig både kva som vert vist, korleis det vert vist og ikkje minst kven som ser på dette bilete. Forskjellige menneske vil kunne sjå forskjellige ting på eit og same bilete. Forskjellige menneske vil bruke sine forskjellige tankesett for å oppfatte det dei ser på eit bilete.

Når uttrykket prestebilete blir brukt her, meiner ein ikkje eit fysisk bilete av ein prest slik om eit måleri eller eit fotografi, men heller eit sett av tankar og meiningar om ein prest i ein bestemt situasjon eller funksjon. Eg skal difor sjå på forskjellige prestebilete som tar utgangspunkt i forskjellige aspekt knytt til forskjellige situasjonar og funksjonar i livet og tenesta som prest. Uttrykket prestebilete blir også brukt i avgrensing mot omgrepet presterolle slik som den blir brukt for eksempel av Manfred Josuttis[2] eller Islode Karle[3]. Forståinga som eg finn der er langt meir generaliserande enn det eg klarer å finne att i prestekvardagen. Eg opplever det som krevjande å identifisere prestetenesta, med ei presterolle eller eit prestebilete. Det eg fekk oppleve av prestetenesta er for det meste eit både og. Presten tar forskjellige rollar i forskjellige situasjonar og vandrar mellom dei. Når Karle i det yrkessosiologiske konseptet sitt skriv om "avstanden mellom person og embete eller rolle"[4] klarer eg å sjå situasjonar der eg kjenner dette att, men eg klarer også å sjå situasjonar der dette ikkje er tilfelle i det heile teke. Det same gjeld når Josuttis påstår at "presten er annleis"[5]. I nokre situasjonar er presten annleis, medan han for det meste er eit vanleg menneske med ein kvardag.

Å utarbeide komplekse presteroller eller eit prestebilete vil etter mitt syn sprenge omfanget av ei masteravhandling for ein erfaringsbasert mastergrad i praktisk teologi. Eg skal difor ikkje leggje ut til eit stort måleri, men nøye meg med nokre momentopptak. Det er desse momentopptaka frå livet som prest og dei forventningane presten blir møtt av og møter i seg sjølv som skal vere gjenstand for refleksjonane og vurderingane mine. Så den som forventar eit stort bilete vil bli skuffa, medan den som kan glede seg av enkle polaroid eller lomografi vonleg vil kunne oppdage mykje spennande. Også i utvalet av desse momentopptaka må eg avgrense meg. Så det er langt fleire prestebilete der ute enn dei eg vil kunne vise til her.

2.2 Prestekvardag

Presten har ikkje berre eit yrke og ein arbeidsplass, han har også ein kvardag, eit privatliv som ektemann, far eller mor, sambygding, bilsjåfør og mykje, mykje meir. Det som er spesielt med presten, er at det er mange forventningar som ikkje berre knytast til prestetenesta, men også til privatlivet, til prestekvardagen.  Presten er ikkje berre prest, han er også eit menneske. Han eller ho har sine sterke og svake sider og ingen kan vere flink på alt. Når prestebilete er eit sett av forventingar som både presten og dei rundt han eller ho har i forskjellige situasjonar, så er prestekvardagen realiteten desse forventingane møter. Kvardagen til presten endrar seg. Vi har kvinnelege prestar og einslege prestar. Presten må i større grad ta tak på heimefronten. Ein kan ikkje lengre forvente at ein ektefelle tar unna alt det som ligg der slik at presten skulle kunne nøye seg med å vere prest. Presten er eit menneske som må få endane til å møtast og  har ein kvardag som ofte set andre krav enn forventningane i prestebileta.

2.3 Økumenisk

Omgrepet økumene skriv seg frå det greske οἰκουμένη som er eit partisipp passiv av οἰκέω. Uttrykket οἰκουμένη blei allereie før Kristus brukt for heile den kjente verda.[6]  Økumenisk blei brukt om konsil og embete som vedkom kyrkja i heile verda. Etter at einskapen smuldra opp meir og meir, blei adjektivet økumenisk brukt meir og meir som eit krav på relevans for heile kristendomen enn til å omskrive ein realitet.

Det var først på 1800-talet at ordet økumene byrja å få ny relevans med rørsler av ”Kristne frå alle kyrkjelege ståstadar over heile verda som gjennom forkynninga av evangeliet, menn og kvinner bringa til frelse ved Kristus, til eit nytt liv i han, og til eit kristent fellesskap med kvarandre.” [7] I denne rørsla blei det danna overkonfesjonelle organisasjonar på både lokalt, nasjonalt, regionalt og internasjonalt plan. Men også innerkonfesjonelle organisasjonar blei danna særleg på regionalt og internasjonalt plan. Ein slik organisasjon på internasjonalt plan er Det lutherske verdsforbundet. I dag kan eit kyrkjesamfunn som ber med seg element frå fleire konfesjonelle tradisjonar, vere medlem i fleire konfesjonelle organisasjonar på same plan. For å gjere det økumeniske landskapet endå meir uoversiktleg finst det i dag også organisasjonar og avtalar som famnar fleire konfesjonar innanfor forskjellige konfesjonelle grupper. Europeiske eksempel på dette er Leuenberg-fellesskapet og Porvoo- avalen.

I dag er det mange som skil mellom ei ”økumene ovanfrå”[8] som ekspertøkumene for det meste på internasjonalt plan og ei ”økumene nedanfrå” som det økumeniske engasjementet på lokalt plan.

Dei fleste i Noreg som tenkjer økumene. tenkjer overkonfesjonell økumene på lokalt eller nasjonalt plan. Mitt økumeniske perspektiv i denne avhandlinga er litt annleis. Det er innerkonfesjonelt, sidan alle observasjonane mine er henta frå kyrkjesamfunn som er medlem av luthersk verdsforbund og det er regionalt sidan dei er henta i fleire europeiske land. Dei er også ”økumene nedanfrå” sidan det er personleg engasjement og personlege kontaktar som gjorde at prestar i andre land opna kyrkjelydane og heimane sine for meg.

2.4. Folkekyrkja

Når eg bruker omgrepet folkekyrkja, forstår eg det som ei kyrkje som ”omfattar heile folket”[9] og kyrkje som folket ber. Dette er nok eit litt anna folkekyrkjeomgrep enn det tyske ”Volkskirche” som kjem frå den tyske protestantismen og som finst for første gong hjå F.D.F. Schleiermacher tidleg på 1800talet. Folkekyrkja er for han kyrkja si framtid og eit alternativ til statskyrkja som ei kyrkje ”som ikkje står under staten sitt tilsyn eller formynderi”[10]Det er prega av Herder som ser på folket som ”Kulturnasjonen” som er igjen prega av språk og poesi. Etterkvart blir det eit kjenneteikn for folkekyrkja det at ein også aksepterer eit distansert medlemskap som legitimt. Slik er også Den norske kyrkja ”folkekyrkja med vekt på å vere ei kyrkje for alle som brukar ho ved livets store høgtider og markeringar”[11]

Protestantane i Tsjekkia var etter mi forståing folkekyrkje 300 år før omgrepet vart etablert og ein kan difor diskutere om det er legitimt å bruke folkekyrkjeomgrepet[12] på situasjonen der. Likevel endrar dette lite på det faktum at dei aller fleste i Bøhmen på denne tida var medlem av eit protestantisk kyrkjesamfunn.

2.5. Sitat

Sitata i denne avhandlinga er på nynorsk, sjølv om dei opphavleg er på bokmål, tysk, tsjekkisk eller latin. Dette gjeld både sitat frå feltet og frå litteratur. Feltnotata mine er på nynorsk og det skal også bli enklare å lese når ein slepp å veksle mellom forskjellige språk under lesinga. Det er difor eg avtalte med vegleiaren at alle sitata skulle vere på same språk- Alle over- og omsettingar er i utgangspunktet mine eigne.

2.6. Oppsummering

Prestebilete og prestekvardag i eit økumenisk perspektiv tar utgangspunkt i forskjellige prestebilete. Dette er sett av forventningar som presten både blir møtt av i tenesta si og som presten møter seg sjølv med. Desse forventningane blir igjen møtt av kvardagen som presten lever i. For å reflektere over dei skal dei setjast inn i eit innerkonfesjonelt og overnasjonalt økumenisk perspektiv og samanliknast med erfaringar frå prestetenesta i andre europeiske kyrkjesamfunn som er medlem av Det lutherske verdsforbund

Anhänge:

Datei	Beschreibung	Ersteller	Dateigröße
Prestebilete og prestekvardag		Michael Hoffmann	1341 KB